Nükleer Düzenleme Kanunu Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Onaylanarak Yürürlüğe Girdi

Nükleer Düzenleme Kanunu Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Onaylanarak Yürürlüğe Girdi

7381 sayılı Nükleer Düzenleme Kanunu [“Kanun”] 8 Mart 2022 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girdi. Nükleer enerji ve iyonlaştırıcı radyasyona ilişkin faaliyetler ve bu faaliyetlerle ilgili işleten, tesis, cihaz ve sair hususlar Kanun kapsamında ayrıntılı olarak düzenleniyor.

Kanun ile Nükleer Düzenleme Kurumu’nun yetki ve sorumluluklarının çerçevesi belirlenirken, nükleer enerji ve iyonlaştırıcı radyasyona ilişkin faaliyetlerin yürütülmesi sırasında ortaya çıkabilecek nükleer zararlar için işletenin kusursuz sorumluluğunu düzenleyen hükümler getiriliyor. Bu yazımızda Kanun’da düzenlenen önemli hukuki konular kısaca anlatılmaktadır.

Nükleer Tesis İşletenin Kusursuz Sorumluluğu ve Sorumluluğunun Sınırları

Kanun’a göre, nükleer tesisi işleten kişi, nükleer hadisenin meydana gelmesinde kendisinin, personelinin ve tesisle ilgili teknoloji, mal ve hizmet sağlayanların herhangi bir kusurunun olup olmadığına bakılmaksızın ortaya çıkacak nükleer zararlardan ve tazminatların ödenmesinden sorumlu olacaktır. Dolayısıyla, nükleer tesis işleten kişinin kusursuz sorumluluğu söz konusudur; diğer bir ifadeyle işleten, nükleer hadisenin gerçekleşmesinde herhangi bir kusuru olmasa dahi zararlardan sorumlu tutulabilecektir.

Bununla beraber, işletenin kusursuz sorumluluğuna bazı istisnalar da getirilmiştir. Buna göre, doğrudan bir silahlı çatışma, hasmane hareketler, iç savaş ya da ayaklanmadan dolayı meydana gelecek bir nükleer hadiseden kaynaklanan zarardan işleten sorumlu olmayacaktır.

Kanun ayrıca, işletenin sorumlu olacağı miktarların sınırını da çizmiştir. Buna göre, işletenin sorumluluğu:

• Termal gücü on megavatın üzerinde olan nükleer reaktörler ile Kurum tarafından nükleer tesis işletmek için verilecek lisans öncesi yapılacak değerlendirme ile belirlenecek diğer nükleer tesisler için 700 milyon Avro,
• Yukarıdaki kapsama girmeyen nükleer tesisler için 70 milyon Avro,
• Nükleer maddelerin taşınması için 80 milyon Avro ve
• Nükleer maddelerin Türkiye Cumhuriyeti sınırları dâhilinde yapılacak transit geçişleri için 700 milyon Avro

ile sınırlı olacaktır.

Kanun, nükleer tesis işletenlere yukarıda belirtilen miktarlarda sigorta yaptırma veya teminat gösterme zorunluluğu da getirmiştir. Bu çerçevede zarar gören kişiler zararlarını, doğrudan işletenden, sigortacıdan, nükleer sigorta havuzundan ve diğer teminat verenlerden talep edebilecekler.

Yukarıda belirtilen sınırların aşılması halinde ise, nükleer zararların tazmini için Nükleer Zarar Tespit Komisyonu [“Komisyon”] kurularak zarar görenlerin yaptığı başvuruların değerlendirilmesi üzerine bu kişilerin zararlarının öncelikli olarak Komisyon tarafından karşılanabilecektir. Komisyon, zararı tazmin ettikten sonra, zarar gören kişilere ödediği tazminattan işletenin sorumluluk sınırına giren tutarı işletenden, sigortacısından ya da gösterilen teminattan tahsil edebilecektir.

Yine, sorumluluğa ilişkin hüküm bulunmayan hallerde Türkiye’nin tarafı olduğu Paris Sözleşmesi’nin uygulanacağı öngörülmüştür.    

Zararda Zamanaşımı ve Yetkili Mahkeme

Kanun, can kaybı ve kişilerin sağlığına verilen zararlarla diğer zararlar bakımından zamanaşımında ayrı süreler öngörmüştür. Bu bağlamda can kaybı ile kişilerin sağlığına verilen zararlarda ileri sürülecek tazminat talepleri, nükleer hadisenin gerçekleştiği tarihten itibaren 30 [otuz] yıl; diğer zararlar bakımından ise 10 [on] yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrayacaktır. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde gerçekleşen nükleer hadiselere ilişkin davalar Türkiye mahkemelerinde görülecek olup söz konusu yargılamalarda Ankara mahkemeleri kesin yetkili kılınmıştır.

Nükleer Düzenleme Kurumu ve Lisans Zorunluluğu

Kanun kapsamında belirlenen faaliyetlerin, Nükleer Düzenleme Kurumu’na [“Kurum”] bildirimde bulunulmaksızın veya Kurum’dan yetki alınmaksızın yürütülmesi mümkün değildir. Nükleer tesis, radyasyon tesisi, radyoaktif atık tesisi işletmek veya radyasyon uygulamalarını yürütmek için Kurum’a başvuru yapılarak lisans alınması zorunludur.

Diğer yandan, Kurum’un görevlerini yerine getirirken ihtiyaç duyabileceği danışmanlık, gözetim, inceleme, araştırma, muayene, test, kontrol, eğitim ve sertifikalandırma gibi teknik destek hizmetlerini sağlamak amacıyla NÜTED Nükleer Teknik Destek Anonim Şirketi adı altında özel hukuk tüzel kişiliği kurulmuştur.

Diğer Hükümler

Kanun’da ayrıca ceza hükümleri ve idari yaptırımlar da düzenlenmiş ve ilgili hükümlerde sayılan fiilleri işleyenlerin hapis veya para cezası ile cezalandırılacağı belirtilmiştir.

Kanun’un tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.